'Ik speelde om mijn vader te plezieren'
INTERVIEW, Van onze verslaggever Mark van Driel op 15 december '09, 00:00, bijgewerkt 15 december 2009 13:26
AMSTERDAM - Andre AgassiOud-tennisser (39) zag als kind de lijnen van de tennisbaan als de tralies van zijn bestaan. Hij leefde in een ‘isoleercel’.
amsterdam Al voor zijn geboorte stond vast dat Andre Agassi de beste speler van de wereld zou worden. Zijn vader Mike, een ex-bokser en immigrant uit Iran, had dat zo bepaald. Wat hem niet was gelukt met zijn drie eerdere kinderen, zou lukken met Andre.
‘Na 22 jaar en 22 miljoen slagen met mijn racket’ kreeg zijn vader gelijk, schrijft Agassi in zijn autobiografie ‘Open’. Hij had Wimbledon gewonnen. Maar hijzelf wist zich geen raad met zijn gevoelens. Hij had nooit de kans gekregen zijn eigen levensvervulling te kiezen. Hoewel miljoenen fans hem adoreerden, haatte hij tennis.
Zijn boek is een verkenning van zijn uitzonderlijke levensloop, een grondige en openhartige zoektocht naar een eigen identiteit. En tegelijkertijd is het een waarschuwing aan ouders, die de ambities van zijn vader delen. In tennis wemelt het ervan. Het vervult hem met afschuw, zegt Agassi (39) tijdens een promotiebezoek aan Amsterdam.
‘Als je het succes van je kinderen definieert in termen van geld of de hoeveelheid titels die ze winnen, ben je de hulp voorbij. Het maakt me verdrietig als ik ouders die beslissing zie maken. Want als je die fout maakt, zullen nog veel fouten volgen.’
Agassi beschouwt de ontelbare uren die hij als kind op de tennisbaan doorbracht als kinderarbeid. Zijn vader liet hem dagelijks urenlang ballen slaan. Hij vuurde ze op hem af met een zelf ontworpen ballenkanon (‘De Draak’), op de tennisbaan die speciaal was aangelegd in de achtertuin van hun huis is Las Vegas. De trainingsfilosofie was simpel: 2.500 ballen per dag is 17.500 per week is bijna een miljoen per jaar. Dat moest succes opleveren.
Wat Agassi van tennis vond, deed er niet toe. Hij wilde vaak stoppen, maar durfde dat niet tegen zijn vader te zeggen. De stemming in huize-Agassi hing volledig af van zijn prestaties op de baan. ‘Ik speelde om hem te plezieren. Iedereen was thuis blij als ik won, want dan was mijn vader te genieten. Ik vond het verschrikkelijk te merken wat tennis met de familie deed. Het kleurde alle relaties. Als kind kreeg dat een geweldig gewicht. Tennis werd de vijand.’
Tegelijkertijd kampte Agassi met gevoelens van loyaliteit. ‘De inzet was hoog, omdat mijn vader altijd liet blijken dat ik zijn laatste en beste hoop op tennissucces was. Voor een kleine jongen is dat een geweldige druk: het geloof van je vader in je mogelijkheden. Het leverde plichtsbesef op. Voor mij was tennis werk. Ik weet dat kinderen in sommige culturen moeten werken, maar het is onredelijk van een kind te verwachten dat hij kan omgaan met zulke complexe emoties.’
In zijn eigen biografie uit 2004 schreef vader Mike dat hij ‘klaar was voor Andre’, na de mislukte pogingen zijn broer en twee zussen klaar te stomen voor het proftennis. Hij zou dezelfde fouten niet maken. Zijn broer en twee zussen hebben het nog zwaarder gehad, erkent Agassi grif. Ook omdat zij nooit nummer één zijn geweest en geen miljoenen hebben verdiend met tennis.
‘Dat ik het wel heb gemaakt, is voor hun moeilijk geweest. Zij hebben altijd het gevoel gehad dat wat mijn vader deed onredelijk was. Maar mijn succes heeft zijn aanpak min of meer gelegitimeerd. Het lag niet aan hem, het lag aan hen. Ik heb het geluk gehad dat mijn successen me de kans hebben geboden mezelf te vinden en een eigen identiteit te ontwikkelen.’
Dat lukte Agassi naar zijn eigen inschatting pas rond zijn 27ste, na een diepe identiteitscrisis waarin hij zich vergreep aan hard drugs en ver wegzakte op de wereldranglijst.
Zijn haat voor tennis maakte plaats voor ‘haat-liefde’, ook door zijn huwelijk met oud-tennisster Steffi Graf. Zij was naar zijn idee de eerste die zijn gecompliceerde gevoelens voor tennis deelde. Toen hij haar bekende dat hij een diepe haat voor tennis voelde, antwoordde ze nonchalant: ‘Dat doen we toch allemaal.’
Agassi glundert bij de herinnering. ‘Het was ongelooflijk om instinctief hetzelfde te denken over zoiets belangrijks. Het verschil is dat zij al vroeg zelf voor tennis heeft gekozen, terwijl de keuze voor mij is gemaakt door mijn vader. Zij is eleganter omgegaan met de pijn en de druk van het toptennis.
‘Bij mij heeft het altijd gewrongen; alsof je een vierkant stuk hout door een rond gat probeert te duwen. Ik bleef het proberen, maar het wilde maar niet lukken.’
Met Graf heeft Agassi twee kinderen: zoon Jaden van 8 en dochter Jaz van 6. Hun aanwezigheid heeft hem geholpen inzicht te krijgen in de vreemde, verwrongen wereld van zijn jongensjaren die hij in zijn boek omschrijft als een verblijf in een ‘isoleercel’. De lijnen van de tennisbaan fungeerden als de tralies van zijn bestaan.
De voormalige vedetten hebben bewust besloten hun kinderen weg te houden uit het tenniscircuit. Zij hebben geen tennisbaan bij hun huis. Agassi’s zoon doet aan honkbal. Als hij op bezoek gaat bij zijn 80-jarige opa, wordt het ballenkanon gebruikt voor honkbal, maar niet om Jaden de beste van de wereld te maken. Agassi heeft een andere ambitie: ‘Ik hoop dat mijn zoon de wereld zal leren zien door de ogen van anderen.’
Van zijn vader verwacht hij geen inlevingsvermogen meer. Mike heeft hem al laten weten dat de autobiografie ongelezen blijft. ‘Hij zei: als ik het opnieuw zou mogen doen, zou ik alles hetzelfde doen. Alleen zou ik je niet laten tennissen, maar golfen of honkballen. Dat houd je langer vol en je verdient nog meer.’
:evil: