Adrian Octavian Fierar reed in het tamelijk knotsgekke afgelopen weekend als eerste Roemeen onder de 14 minuten op de tien kilometer. Dit gegeven stuurde mij op een ontdekkingsreis langs alle landen waar ooit een man voor het eerst onder die ooit magische grens dook. Welke schaatsers gingen hem allemaal voor?
Dit verhaal begint halverwege de jaren 80 ergens op een ogenschijnlijk willekeurige woensdag tussen Kerst en Oud en Nieuw. Het ontvouwt zich natuurlijk op de mythische wonderbaan van Alma Ata waar in die jaren wel vaker ongelooflijke tijden van over komen waaien. Op 28 december 1983 is het de dan pas 18-jarige Igor Malkov die als allereerste schaatser officieus onder de 14 minuten grens duikt. Dat zijn 13.54.81 niet zomaar een bij ideale omstandigheden gereden toevalstreffer is, bewijst Malkov door twee maanden later ook Olympisch Kampioen op de 10km te worden. Nadat ie op de 5km in een bloedstollend secondespel op 2 honderdsten het Goud aan Tomas Gustafson moet laten, draait Malkov op de tien kilometer de rollen om en klopt hij de Zweed met 5 honderdsten.
Er gaan vervolgens bijna vier jaar voorbij voordat er op 6 december 1987 ook een Noor onder de 14 minuten rijdt. Nadat Geir Karlstad eerder dat jaar op Valentijnsdag bij het WK Allround heel Thialf in vuur en vlam heeft gezet met een officieel WR van 14.03.92, snelt hij op de spiksplinternieuwe en zeer hoog gelegen Olympic Oval in Calgary naar 13.48.51. Nieuwe tijden breken aan. Het is dat weekend in Canada het zesde WR dat sneuvelt. Bij de Olympische Spelen grijpt Karlstad twee maanden later wel naast het Goud. Sterker nog, de Noor van de machtige klappen en het kenmerkende hupje, komt na een teleurstellende 7e plaats op de 5km helemaal niet aan de start van de 10km.
Intussen gaat het plots snel met meer tien kilometers onder de 14 minuten. Op dag twee van het kersverse jaar 1988 verbetert de Nederlander Leo Visser het BR van Karlstad in Thialf als hij bij het NK Afstanden 13.58.47 klokt. Dit is min of meer voor mijn tijd. Heeft iemand herinneringen aan dit toch bijzondere record?
Overigens weet Leo Visser een maand later bij de Olympische Spelen niet te profiteren van de afwezigheid van de wereldrecordhouder Karlstad ... Het Goud gaat op 13 februari 1988 immers naar de Zweed Tommy Gustafson. Waar hij in 1984 in een thriller van jewelste het Goud met 5 honderdste mist, pakt hij het nu wel en ruim. Toch voert hij de spanning weer flink op door uiteindelijk met 13.48.20 een kleine 31 honderdsten onder het WR van Karlstad te duiken. Achter Gustafson schrijft de Oostenrijker Michael Hadschieff ook geschiedenis door voor zijn land zilver te pakken. Dat doet hij bovendien door met 13.56.11 ook onder de dan magische 14 minuten te rijden.
Ok, die namen kenden we wel. Maar wie volgden er daarna nog meer?
Op 21-03-1992 rijdt de Italiaan Roberto Sighel 13.58.39 op het WK Allround. Met deze tijd lukt het de kleine Italiaan om de in zijn nek hijgende Falko Zandstra en Johan-Olav Koss van zich af te slaan en zo als eerste Italiaan wereldkampioen allround te worden. Sighel draait vervolgens nog jaren mee in de top, maar zo mooi als dat weekend wordt het voor hem nooit meer.
Twee jaar later is er een zeer memorabel EK Allround in Hamar waar Rintje Ritsma als eerste man onder de 1.52 knalt op de 1500 meter. Ids Postma drukt zijn jonge honden neus daar zeer nadrukkelijk tegen het venster. Op de lange afstanden is het echter de wat eigenaardig over de baan schuifelende Pool Jaromir Radke die opzien baart. Hij wordt tweede op de 5km in een zeer snelle tijd en rijdt op 09-01-1994 in 13.54.32 naar de derde tijd op de 10km. Een maand later bij de Spelen in Lillehammer wordt hij ver, ver, ver achter de ongenaakbare Koss en een geweldig ziedende Veldkamp vijfde.
Op 03-03-1996 wordt de lichtvoetige en de bijna altijd met witte sokjes afsprintende Duitse stayer Frank Dittrich met 13.57.18 derde bij de WB Finale in Calgary. Vlak achter Dittrich komt bij dezelfde WB Finale op 03-03-1996 ook de Japanse pocket allrounder Keiji Shirahata net onder de 14 minuten uit. Hij klokt 13.58.01
Op 16-02-1997 schrijft Bart Veldkamp geschiedenis bij het WK Allround in Nagano door als schaatsbelg plotseling 13.41.66 op de klokken te zetten. Hij rijdt bij dat toernooi, net als Dittrich, als 1 van de eerste mannen op de klapschaats en levert daarmee het onomstotelijke bewijs dat de klapschaats niet alleen geschikt is voor dames, zoals eerder dat seizoen nog redelijk hardnekkig geloofd wordt. Opnieuw breken er nieuwe tijden aan. Leuk feitje; een maand eerder schaatst Veldkamp zijn eerste NR voor België op de 10 kilometer en daarmee scherpt hij het dan bijna 28 jaar oude record van Willy Caboor aan met maar liefst 3 minuten!
Op 18-01-1998 is het nota bene de Zwitser Martin Feigenwinter die een maand voor de spelen de verrassende volgende schaatser is die de grens doorbreekt. Ook de lokatie waar hij dit bereikt is bijzonder, want de lange en ietwat houterige Zwister rijdt zijn 13.59.92 in de B-groep bij een WB in Innsbruck! Hij wordt later dat seizoen keurig 7e op de 10km bij het WK Afstanden, maar bij De Spelen in Nagano komt Feigenwinter helaas alleen uit op de 5km. Weet iemand hier nog waarom dat zo was? Rare Plaatsingsregels? Ging dat toen nog via de 5km? En voor de liefhebbers ook nog een quizvraagje. Wie is de huidige Nationaal Record Houder op de 10km namens Zwitserland? Hint; het is niet Livio Wenger.
Zonder Feigenwinter komen er op 13-02-1998 bij de Olympisch 10km wel twee nieuwe Nationale Records onder de magische grens bij. De Amerikaanse inliner KC Boutiette wordt die dag achtste met 13.44.03 en de Rus Vadim Sajoetin klokt met 13.54.57 de 13e tijd. Een maandje later is het de stevig door pompende Steven Elm die op 27-03-1998 namens Canada 13.42.70 rijdt. Het levert hem vlak achter Feigenwinter een 8e plek op bij het WK Afstanden. Twee weken eerder bleef Elm bij het WK Allround overigens nog steken op 14.00.06.
Op 26-11-2000 is het de skeelerende marathon man Cedric Michaud die in de B-groep van de WB in Heerenveen namens Frankrijk 13.58.84 schaatst. Deze eerste inline topper uit Frankrijk wint wel tweemaal de KNSB Cup, maar komt op de langebaan uiteindelijk in grote wedstrijden nooit verder dan een 13e plek op de 10km bij het WK Afstanden van 2005.
De eerste Fin die onder die 14 minuten weet uit te komen, is Vesa Rosendahl. Bij de Olympic Oval finales in Calgary moet hij op 16-03-2001 alle zeilen bijzetten om ternauwernood op 13.59.91 uit te komen. Bij dezelfde wedstrijd rijdt de Japanner Hiroki Hirako geheel in lijn met zijn vrolijke stijl en prachtige poëtische naam, met 13.27.88 een joviaal junioren wereldrecord. Opmerkelijk is dat dit NR van Vesa Rosendahl nu bijna 24 jaar later slechts met 3,5 tel is aangescherpt. Het huidige Finse record staat zodoende alweer bijna 19 jaar op naam van Jarmo Valtonen.
Wordt vervolgd ...